Reklam
Google onay

Bilim

Türkler02







Turkler, Anadolu Turkleri veya Turkiye Turkleri, cogunlukla Turkiye ve Osmanli Imparatorlugu'nun eski topraklarinda yasayan bir Turk halki. Turkiye sinirlarinin disinda yasayan Turkler (Oguzlar), bugunku Turkiye ile degil Osmanli Imparatorlugu ile baglantili olduklari icin Osmanli Turkleri olarak da ifade edilmektedirler.[kaynak belirtilmeli]

Bazi arastirmacilara gore Osmanli Imparatorlugu'nun yikilmasindan onceki donemlerde elinde bulundurdugu cografi alanlar (baslica Kosova, Makedonya, Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Kibris, Gurcistan, Irak, Suriye) uzerinde yasayan ve Osmanli yikildiktan sonra bu bolgelerde kalan buyuk Turk azinliklar da Turkler sinifina girer. Bununla birlikte Avrupa'ya Turkiye'den goc ederek yerlesmis olan Turk gocmen topluluklari (ozellikle Almanya, Fransa, Ingiltere, Hollanda, Avusturya, Belcika ve Danimarka'da bulunanlar) ile Kuzey Amerika ve Avustralya'daki Turk gocmenler de Turkler grubuna girmektedirler.


Tarihce[degistir | kaynagi degistir]
Turk tarihinin baslangici[degistir | kaynagi degistir]
Dunya uzerinde yasayan insan topluluklarinin milletlesme sureci onlarin avci-toplayiciliktan ciftci-cobanciliga gecilmesi ile baslar.[45]. Turkleri olusturacak insan topluluklarinin MO 6000'lerde koyun yetistiriciligine basladigi dusunulmektedir.[46] Bu tarih atli gocebe Turk kulturunun baslangici olarak kabul edilebilir. Bu degisIklikler ile ilk Turk kulturu olan Anav kulturu ortaya cikmistir.

Turklerin atalarinin MO 2500 ile MO 1700 yillari arasindaki Afanasiyevo kulturu ile baslayan ve MO 1700 ile MO 1200 yillari arasindaki Andronovo Kulturu ile devam eden dolikosefal mongolitlerle ortak yonleri bulunmayan Brakifesal irka dayandigini savunurlar. Bu irkin savasci ve gocebe kulture sahip oldugu, MO 1700 yillari sonrasinda kitleler halinde Altay Daglari ile Tanri Daglari arasindaki bolgeye yayildigi bilinmektedir. Bilinen ilk Turk toplulugu Iskitler dir.[46][47][48][49][50]

Suvari teknigini bulan, yani modern anlamda at binen ilk kavim Turklerdir.[51][52] Cinliler de ata binmeyi MO 3. yy.da Hunlardan ogrenmislerdir.[53]

Orta Asya donemi[degistir | kaynagi degistir]

MS 565 yilinda dunya
Gokturk Kaganligi, Gok Turkler veya Kok Turkler[54] , Kul Tigin ve Bilge Kagan yazitlarinda Old Turkic letter UK.svgOld Turkic letter R2.svgOld Turkic letter U.svgOld Turkic letter T2.svg(Turuk) veya Old Turkic letter K.svgOld Turkic letter R2.svgOld Turkic letter U.svgOld Turkic letter T2.svg(Turk)[37][38] veya Old Turkic letter UK.svgOld Turkic letter R2.svgOld Turkic letter U.svgOld Turkic letter T2.svg Old Turkic letter K.svgOld Turkic letter U.svgOld Turkic letter UK.svg (Kok Turuk[39][40] veya bazi yabaci kaynaklarda Turk) seklinde gecer (Cince: 突厥 Pinyin: Tūjué; Wade-Giles: T'u-chueh, Guangyun: dʰuət-kĭwɐt), 552-744 yillari arasinda Orta Asya ve Cin'de hukumdarlik surduren kaganlik.

Turk adi bugun kullandigimiz sekli ile ilk kez Gokturkler donemine ait Orhun Yazitlari'nda gecmektedir. "Turk" adiyla kurulmus ilk ve Turk adini resmi devlet ismi sekliyle kullanan ilk Turk devletidir.[55][56] Devletin kurucusu ilk onderi Bumin Kagan'dir. Bumin Kagan'in kardesi Istemi Kagan ulkenin bati kanadini yonetirdi. Gokturkler komsulari olan Cin, Sasani (Iran) ve Bizans Imparatorlugu ile askeri, siyasi ve ekonomik iliskiler kurdular

Oguzlar, Oguz Kagan Destani'na gore 24 boydan ve Kasgarli Mahmud'un Divanu Lugati't-Turk eserine gore 22 boydan olusan en kalabalik Turk boyu. Gunumuzde Turk nufusunun cogunlugu Oguz boyundandir. Osmanli Imparatorlugu'nu kuran Turk boyu Oguzlardir.

Oguz Kagan Destani'na gore Oguz boylari; 24 Oguz boyunu once iki kolda (Bozoklar ve Ucoklar) daha sonra Oguz Han'in 6 ogluna ve son olarak da onlarin 4 ogluna ayirmaktadir. Listelerin kaynaklari, Kasgarli Mahmud ve 14. yuzyilda yasayan Resideddin'e dayanmaktadir. Residuddin 24, Kasgarli Mahmud ise 22 boy saymaktadir.

Balkanlar donemi[degistir | kaynagi degistir]
Hunlar[degistir | kaynagi degistir]

MS 450 doneminde Balkanlar’da Hunlar

Codex Cumanicus’tan bir sayfa
Turk boylarinin Avrupa kitasinda, Balkanlardaki tarihleri MS 3. yuzyila kadar kanitlanmistir. Hunlar, Gotlardan, Alanlardan ve Germen Taifallardan olusturduklari yardimci kuvvetlerle takviyeli olarak ilk defa 378 baharinda Tuna'yi gecmislerdir. Romalilardan karsilik gormeksizin Trakya'ya kadar ilerlemislerdir. Roma imparatoru I. Theodosius'un olum yili olan 395’te Hunlar yeniden Balkanlar’da hareketlenmislerdir.[57] Hunlar, MS 380 yilindan itibaren Balkanlar’a egemenlik kurmuslardir. Bolgenin buyuk bir kisminda hakim olan Hunlar, Slavlardan daha onemlidir.[58]

Balkanlar’da yerlesen Hun idari yapilanmasi, idarede ve devlet icindeki Turk kavimlerinin yaninda, bircok Ural kavmi, Germen kavimleri (Gotlar, Gepidler vb.), Slavlar, Sarmatlar gibi bircok kavmin beraber yasadigi bir yapi olmustur.

MS 453 yilinda Attila'nin olumu ile beraber Balkanlar’da Hun gucu zayiflamis ve sonrasinda da Hunlarin idaresi ortadan kalkmistir.

Tuna Bulgarlari[degistir | kaynagi degistir]
VII. yuzyilda Turk asilli Bulgar kabileleri, hukumdarlari Asparuh'un kumandasinda Tuna'yi gecerek Bati Karadeniz ile Tuna nehri arasindaki bolgeye yerlesen Slavlari hakimiyetleri altina almislardir.[58]

Balkanlar’in dogusuna yerlesen Bulgar boylari, devletleri icinde yasayan buyuk Slav nufusuyla beraber yasarken, bir sure sonra bu Slav boylarini kulturlerine dogru yonelip Slavlasmislardir.[58]

Dogudan, Asya icinden, Kuzey Karadeniz step bolgesi yoluyla birbiri ardindan gelen atli gocebe Turk kavimleri, ya burada Dac, Trak ve Slav aslindan yerli halkla karismis, ortadan kaybolmus (11. yuzyilda Oguz aslindan Pecenekler ve Uzlar gibi), yahut askeri egemen sinif olarak Kuzeydogu Balkanlar’da guclu devletler kurmuslardir. Bu sonuncular arasinda, bir Turk boyu olan Kutrigurlarin 7. yuzyilda kurmus olduklari Bulgar Hanligi ozellikle animsanmalidir. Bulgarlarin Dobruca'da biraktiklari kitabelerde, hukumdar, “Han” unvani ile anilir ve On Iki Hayvanli Turk Takvimi kullanilir. Bulgar Hanlari 9-11. yuzyillarda (1018'e kadar) Balkanlar'da Bizans Imparatorlugu'nun yerini almistir. 13. ve 14. yuzyillarda, yine Bulgaristan'da. Kipcak/Kuman aslindan Slavlasmis Terteri ve Sisman Hanedanlari hakim oldu.[59]

Pecenek ve Kuman Turk Boylari[degistir | kaynagi degistir]
Bulgarlarin Balkanlara gelisinden daha sonra 11. ve 12. yuzyillarda Pecenek, Kuman (Kipcak) ve Uz Turkleri, Balkanlara goc etmisler ve bunlarin bir kismi 15. yuzyila kadar toplu olarak varliklarini korumuslardir. O donemde Kumanlarla ticaret yapan Avrupalilar icin 2500 kadar kelimeyi icine alan bir Kumanca sozlugun (Codex Cumanicus) hazirlanmis oldugu bilinmektedir.[60]

9. yuzyilin ilk yarisinda, Hazar-Oguz ittifaki baskisina dayanamayarak, kalabalik kutleler halinde Idil’i gecip yurtlarindan cikardiklari Macarlarin yerine, Don-Kuban havalisine gelmislerdi (860-880 siralari). Bu, buyuk gocun ilk hareketi olmustur. Macarlari onlerinden suren Peceneklerin gerisinde Oguzlar, onlarin da gerisinde Kumanlar, Karadeniz'in kuzeyinden batiya yonelmislerdir. Imparator K. Porphyrogennetos tarafindan yazilan De Administrando Imperio’da (948-952’lerde) kaydedildigine gore, Pecenekler 8 boy halinde idiler.[61] 10. yuzyil ortalarinda, Karadeniz’e dokulen nehirlerin kiyilarinda olmak uzere, soyle siralanmislardi: Coban (Don), Tolmac (Don’un denize dokuldugu bolgede), Kulbey (Donets), Cor (Ozi Nehri dogusu), Karabay (Ozi-Bug arasi), Ertim (Dinyester), Yula (Prut), Kapan (asagi Tuna). Ilk ucu Uzlar, Hazarlar, Alanlar ve Kirim bolgesi ile temas halinde; Yula boyu Macaristan, Kapan da Tuna Bulgarlari ile sinirdas bulunuyordu.[61][62]

Osmanli Turkleri Balkanlara girmeden once, 12-14. yuzyillarda Kipcak/Kumanlarin bolgede ustun tarihi rolu yeterince vurgulanmamistir. Ozellikle, Dobruca'dan Akkerman'a kadar step bolgesinde yerlesmis ve Hristiyan dinine gecmis olan Kipcak/Kumanlar cesitli hanedanlar kurmuslardir. Bunlardan bir grup, 14. yuzyil ikinci yarisinda Dobruca-Varna bolgesinde bir beylik kurmustur (Merkezi Kalliakra); Dobrotic ve bir Kuman adi tasiyan kardesi Colpan'in Dobruca Beyligi, 1388'de I. Murad'i metbu tanimis, 1393'te I. Bayezid bu beyligi Osmanli ulkesine katmistir. Ozetle, Deliorman ve Varna'dan Tuna'ya kadar giden bolge daha Osmanlilardan once gercek bir Turk yerlesim alani olmustur.[59]

Anadolu'dan Turklerin gecisi[degistir | kaynagi degistir]
Balkanlar’in guneyinden, Anadolu'dan Turklerin Balkanlara gelip yerlesmesi, 1260'lara kadar iner. Kuzey Karadeniz bolgesinden gelen Turk oraklari, zamanla Hristiyanligi kabul edip yerli Slavlarla karistiklari halde, Anadolu'dan gelen Musluman Turkler, kendi din ve kulturlerini saklamayi basarmislardir. Ilk yerlesme, 1261'de Mogollardan kacip Bizans'a siginan Selcuk Sultani Izzeddin Keykavus'la gerceklesmistir. Mogol idaresinden kacan otuz-kirk Turkmen obasi, kutsal kisi Sari Saltuk Baba ile Izzeddin Keykavus'un yanina gelmis ve Bizans imparatoru tarafindan Kuzey Dobruca’ya yerlestirilmistir (1263). Baslangicta, Musluman Altin Ordu emiri guclu Nogay'in himayesi altina giren bu Anadolu Turkmen grubu, burada Baba-Saltuk kasabasi ile baska kasabalar kurmuslardir. 1332'de buradan gecen Ibn Battuta, Baba kasabasini "Turklerin oturdugu bir sehir" olarak anar.[59]

Anadolu'da ilk donem[degistir | kaynagi degistir]

Dede Korkut Kitabi’ndan
10. yuzyilda Orta Asya'dan, coklukla Iran uzerinden Anadolu topraklarina yerlesen Oguz-Turkmen basta olmak uzere pek cok boy Turk adi altinda toplanmistir. Turk adi Orta Asya'da Turk irkina mensup ve Turkce konusan topluluklarin Gokturkler doneminden beri ortak adidir. Anadolu'da gittikce azalan yerli nufus yerini Turklere birakmaya baslamis ve 10. yuzyilda kurulan Turkmen beylikleri sayesinde tum Anadolu'da Turkce konusan topluluklar egemen toplum olmustur.

Anadolu'ya ilk olarak Hun, Sabir, Hazar gibi Turk kavimleri akin yapmis olsa da bu akinlar genelde askeri amacli olmustur. Ancak 9. ve 10. yuzyilda Karadeniz'in kuzeyinden Balkanlar'a gelen Kipcak, Pecenek, Uz adli Turk kavimleri Anadolu'ya Bizans eliyle gecirilmis ve yerlestirilmistir. Asil Anadolu'nun Turk yurdu haline donusmesi, dogudan gelen Oguz-Turkmen gocleriyle olmustur.

Buyuk Selcuklu Donemi[degistir | kaynagi degistir]

Buyuk Selcuklu Devleti’nin Meliksah donemindeki gorunumu (1092)
Gocmen Turklerde bozkirdaki irmaklari gecis buyuk onem arz ediyordu. Oguzname'de sali kesfeden kisi boyun onemli bir atasi sayilmaktadir. Hanedanin atasi olan Selcuk Bey tarafindan temeli atilan bu devlet Bagdat'i kendine baskent yaparak Abbasi halifesinin koruyucusu konumuna eristi. 1092 yilinda Selcuklu hukumdari Meliksah'in olumunden sonra bolunmeye ugradi. Selcuklular tarafindan kurulan diger devletler Kirman Selcuklu Devleti, Irak Selcuklu Devleti, Suriye Selcuklu Devleti ve Anadolu Selcuklu Devleti'dir. 1040-1157 yillari arasinda hukum suren Buyuk Selcuklular, en guclu olduklari donemde Harezm, Horasan, Iran, Irak, Suriye, Arap Yarimadasi ve Dogu Anadolu'ya egemen olmus bir Turk devletidir. Kapladiklari alan doguda Balkas ve IssIk Golleri, Tarim Havzasi; batida Ege ve Akdeniz sahilleri, kuzeyde Aral Golu, Hazar Denizi, Kafkasya, Karadeniz; guneyde Arabistan dahil Umman Denizi'ne kadar ulasiyordu (10.000.000 km2).

Hacli savaslari ve Mogol istilasi, Anadolu'da Oguz-Turkmen yerlesmelerini yogunlastirmistir. Selcuklu doneminde Cagri bey doneminde yapilan ilk kesif ve akinlarda yurt arayan binlerce Turkmen asireti Dogu Anadolu'ya girip Bati Anadolu'ya dogru yerlesmeye baslamistir.

1071 Malazgirt Savasi ve 1099 Bizans’in Turk bolgelerine baskinlarinda Bizans emrinde olan binlerce Turk unsuru zamanla Anadolu Selcuklu saflarina gecmistir. Anadolu Selcuklu doneminde Orta Asya ve Azerbaycan uzerinden Anadolu'ya gelen Turkmen asiretleri Bati Anadolu'ya yerlesmeye baslamistir.

Beylikler doneminde dogudan gelen cok sayida Turkmen asireti, Anadolu'da Turk nufusunun devam etmesine neden olmustur. Germiyanogullari, Osmanogullari Karesiogullari ve Hamitogullari gibi batidaki Turkmen beylikleri, Turkmen goclerinden beslenmislerdir.

1200'lu yillarin basinda Orta Asya'da yasayan Harzemsah Turkmenleri Mogol baskinindan kacarak Anadolu beyliklerine siginmistir. Orta Asya'da Hotan, Semerkant, Kasgar, Cent gibi sehirlerde yerlesIk olarak yasayan Turk boylarinin pek cogu Mogol istilasindan kacarak Anadolu'ya yerlesmislerdir.

1243 yilinda Anadolu'nun Mogol istilasina ugramasiyla ve Azerbaycan'da kurulan Ilhanlilar devleti araciligiyla pek cok Turk ve Mogol unsuru Anadolu'ya yerlesmistir.

Ilk Anadolu Beylikleri Donemi[degistir | kaynagi degistir]
Alp Arslan'in 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra Iran uzerinden gelen Turk boylari Anadolu'ya yerlesmeye baslamislardir. Selcuklu devlet teskilatinin ikta sistemine gore bir Turk komutani hakim oldugu topragi yonetme hakkina sahip bulunmaktaydi. Buna gore Mardin civarini fetheden Artuk Bey 1102 yilinda burada Artuklu Beyligi'ni kurdu. Sivas, Tokat, Malatya civarlarinda hakim olan Danisment Gazi 1080 yilinda Sivas merkezli olarak Danismentliler devletini kurdu. Erzincan ve cevresinde Mengucekliler, Erzurum ve cevresinde Saltuklular, Izmir dolaylarinda da Caka Beyligi hukum surdu.

Bu beyliklerden Caka Beyligi denizcilik faaliyetlerinde bulunmus ve boylece Turk tarihinde ilk kez bir beylik denizcilikle mesgul olmustur. Caka Bey'in kurdugu donanma Turk tarihine ait ilk deniz kuvvetleridir.

Anadolu'da kurulan ilk Turk beylikleri zamanla Anadolu Selcuklu Devleti ile mucadelede zayif dusecek ve bu devletin hakimiyeti altina gireceklerdir. Ancak bu beylikler Bizans Devleti'ne ve ozellikle dogudaki Ermeni ve Gurcu nufusuna karsi Anadolu'nun Turklesmesinde etkili olacaklardir.

Anadolu Selcuklu Devleti[degistir | kaynagi degistir]
Anadolu Selcuklu Devleti, Selcuklularin Anadolu'da kurdugu devlettir.

Turklerin Anadolu’ya yerlesmesi 1071’deki Malazgirt Savasi'ndan sonra hizlandi. Ozellikle Malazgirt Savasi'ndan itibaren Musluman Turkler Anadolu'ya akin etmistir; ancak Islamiyet'ten once de Anadolu ve Balkanlarda Turkler vardir.[63] Selcuklu komutani Kutalmisoglu Suleyman Sah Anadolu’daki fetihleri batiya yayarak 1075'te Iznik’i Bizans’tan aldi ve burayi baskent yaparak bagimsizligini ilan etti.[64] Boylece kurulan Anadolu Selcuklu Devleti, Ilhanlilarin son Anadolu Selcuklu sultanini tahttan indirdikleri 1308'e kadar varligini surdurdu.

Anadolu Turk beylikleri[degistir | kaynagi degistir]

Anadolu Beylikleri
Anadolu Beylikleri, Turklerin 1071’deki Malazgirt Savasi’ndan sonra Anadolu’da kurduklari devletlerdir. Savasin hemen ardindan, ozellikle Dogu Anadolu ve Guneydogu Anadolu'da kurulan devletlere Birinci Donem Anadolu Turk Beylikleri, ayni donemde; once Anadolu'nun bati ucunda Iznik'i baskent edinen, sonradan da Hacli Seferleri nedeniyle baskentini Konya'ya tasiyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selcuklu Devleti’nin zayiflamasi ve yikilmasindan sonra kurulan devletler ise Ikinci Donem Anadolu Turk Beylikleri olarak ifade edilebilir.

Anadolu Selcuklulari, Anadolu'daki Turkmen beylerini asiretleriyle birlikte Bizans ve Kilikya sinirlarina yerlestirmislerdi. Boylece Anadolu Selcuklulari hem devletin sinirlarini guvence altina aliyor, hem de Turkmen beylerini denetim altinda tutuyorlardi. Ama 1243'teki Kosedag Savasi'nda Mogollara yenilen Anadolu Selcuklu Devleti’nin Turkmenler uzerindeki denetimi zayifladi. Bu savasin ardindan, Mogollarin bir kolu olan Ilhanlilar Anadolu’da denetimi ele gecirdiler. Bu surecte uc beylikleri, once Ilhanlilara bagli, sonra bagimsiz devletlere donustuler. Bu beyliklerden biri olan Osmanli Beyligi, zamanla butun obur beyliklerin topraklarini ele gecirdi ve bir imparatorluga donustu.

Osmanli Donemi[degistir | kaynagi degistir]

Kibris'in Osmanli Imparatorlugu'nda denizci olan Piri Reis tarafindan Kitab-i Bahriye adli eserinde yer verdigi tarihi haritasi.[65]

Fatih'in Istanbul'a girisi (temsili)

Gunumuz Turk bayraginin 1844'te kabul edilmis Osmanli tarzi
Osmanli Imparatorlugu veya Osmanli Devleti’nin[66] kurucusu ve Osmanli Hanedani’nin atasi olan Osman Gazi, Oguzlarin Bozok kolunun Kayi boyundandir.[67] Devlet, Bilecik’e yakin Sogut’te kurulmustur. Osmanli Devleti'nin bagimsiz bir devlet olarak tarih sahnesine cikmasi 1299 yilinda olmustur. Buna karsin Prof. Dr. Halil Inalcik, Osmanli Devleti'nin 1299'da Sogut'te degil 1302'de Yalova'da Bizans'a karsi yaptigi Bafeus Savasi sonrasinda devlet niteligini kazandigini iddia etmistir.[68] Osmanli Imparatorlugu'nun Yalova'da kuruldugu iddiasina Yalova Universitesi Rektoru Prof. Dr. Niyazi Eruslu da destek vermistir.[69] Bu devlet, Istanbul ile sinirli bir sehir devletine donusmus olan Dogu Roma Imparatorlugu'nu yikmis, bazi tarihcilere gore bu Yeni Cag'i baslatan olay olmustur. Osmanli Imparatorlugu gucunun dorugunda oldugu 16. ve 17. yuzyillarda uc kitaya yayilmis ve Guneydogu Avrupa, Orta Dogu ve Kuzey Afrika'nin buyuk bolumunu egemenligi altinda tutmustur. Ulkenin sinirlari batida Cebelitarik Bogazi (ve 1553'te Fas kiyilari'na, doguda Hazar Denizi ve Basra Korfezi'ne, kuzeyde Avusturya, Macaristan ve Ukrayna'nin bir bolumune ve guneyde Sudan, Eritre, Somali ve Yemen'e uzanmaktaydi.[70] Osmanli Imparatorlugu 29 eyaletten ve vergiye baglanmis Bogdan, Erdel ve Eflak prensliklerinden olusmaktaydi. Devlet zaman zaman denizasiri topraklarda da soz sahibi olmustur. Atlantik Okyanusu'ndaki kisa sureli toprak kazanimlari Lanzarote[71] (1585), Madeira (1617), Vestmannaeyjar[72] (1627) ve Lundy[73] (1655) bu duruma ornek olarak gosterilebilir.

Devlet alti yuzyil boyunca Dogu dunyasi ile Bati dunyasi arasinda bir kopru islevi gormustur. Hakimiyeti altinda bulunan topraklarda yasayan halklar zaman zaman, toplu ya da yerel ayaklanmalar ile Osmanli iktidarina karsi cikmislardir. Genel olarak din, dil ve irk ayrimindan uzak durdugu icin yuzyillarca bircok devleti ve milleti hakimiyeti altinda tutmayi basarmistir.[74] Osmanli Imparatorlugu, eski Turk orf ve adetlerinin ve Islam kulturunun yukumluluklerinin dogrultusunda bir yonetim sekli belirlemistir.[75]

Osmanli devletinin kurulmasiyla Orta Asya'dan gelen gocler kesilmemistir. Akkoyunlu, Karakoyunlu Turkmenleri devletlerinin yikilmasiyla Turkmen boylari Anadolu'ya yayilmislardir. Orta Asya ve diger bolgelerden goc Azeri Safevi Devleti’nin kurulmasina kadar surmustur. 1517 Yavuz Sultan Selim'in Misir seferinden sonra binlerce cadirlik Suriye, Irak, Dulkadirli Turkmenleri'nin bir kismi Bati Anadolu'ya gonderilmistir.[kaynak belirtilmeli]



Osmanli doneminde Anadolu'da yasayan Turkmen boylarinin bir kismi Balkanlar'a gecirilerek oralara iskan ettirilmistir ve bunlar Balkanlar’daki bugunku Turk gruplari olusturmuslardir.

1856 ve 1877 Rus-Osmanli savasi sonucuyla Anadolu'daki Turk ve Musluman sayisi gittikce artmaya; Rum ve Ermeni sayisi azalmaya basladi.[kaynak belirtilmeli] Osmanli kayitlarina gore, bu donemde Balkanlardan Anadolu’ya geri goc eden Turk nufusu 3 milyon kadardir (Muhacir).[kaynak belirtilmeli] Bu nufusa Bosnak ve Arnavut kokenliler dahil degildir.[kaynak belirtilmeli]

1856-1877 Osmanli-Rus savaslari ve 1 dunya savasi sonucuyla Kafkasya bolgesinden Turk kokenli halklardan Nogaylar, Azeriler, Terekemeler, Ahiska Turkleri, Balkar, Karacay gibi Turk topluluklarinin gocu yasanmistir.

1792, 1860-63, 1874-75, 1891-1902 yillarinda Karadeniz'in kuzeyinde Ruslarin baskisi artmasi sonucu 2 milyona yakin Turk dili konusan Kirim Tatari ve Kazan Tatarlari Anadolu'ya yerlesmistir.[kaynak belirtilmeli]

1914 resmi istatistigine gore (Kars, Ardahan ve Artvin haric; Arap ve Kurtler dahil) cogunlugu Turk olan 13.4 milyon Musluman vardir.[76]

Goc[degistir | kaynagi degistir]

Osmanli Imparatorlugu'nun Balkan topraklarina dair etnik harita (1861)

Bulgaristan'da yasayan Turkler, 2011.
Turklerin Bulgaristan'dan Gocu (1878-1994)[degistir | kaynagi degistir]
Yil Sayi Not
1878-1912 350,000[77] 93 Harbi, Balkan Savaslari
1923-33 101,507[77] 1933 Razgrad Olaylari
Eylul 1934 97,181[77] 1934 Balkan Antanti
Eylul 1940 21,353[77] 1940 Craiova Anlasmasi
1950 154,198[77] Kore Savasi
1952-68 24[77]
1969-78 114,356[77]
1979-88 10[77]
1989 321,800[77] 150,000'ni 1990'larda Bulgaristan'a dondu.[77]
1991-92 50,000[77]
1993-94 70,000[77]
Turklerin Yunanistan'dan Gocu[degistir | kaynagi degistir]
Yunanistan bolgesinden Turk gocleri birkac sekilde gelismis, bu gocler sonucunda bolgede bir zamanlar hatiri sayilir nufus oranina sahip Turkler, gunumuzde sadece Bati Trakya’da kalmistir.

Bati Trakya’nin 1923 yilindaki nufusu 191.699’dur. Bati Trakya nufusunun 129.120’si Turk (%67), 33.910’u Yunan (%18), 28.669’u Bulgar, geri kalan nufusunu ise Ermeni ve Yahudi toplulugu olusturmaktaydi.[78]

1923 Yilinda Bati Trakya Nufusu[79]
Sehirler Turk Yunan Bulgar Yahudi Ermeni
Gumulcine 59.967 8.834 9.997 1.007 360
Dedeagac 11.744 4.800 10.227 253 449
Sofulu 14.736 11.542 5.490 - -
Iskece 42.671 8.728 522 220 114
Toplam 129.120 33.910 26.266 1.480 923
Osmanli Devleti’nin yikilma sureciyle birlikte yasanan buyuk savaslarla gelen Turk ve Musluman gocler Turkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasiyla birlikte devam etmis Turk-Yunan nufus mubadelesi, Bulgaristan’dan Turklerin surgun hareketleri, Kibris’ta yasanan olaylar ve sonucunda yasanan savas sonucuyla Kibris'ta olusan Turk gocu ve Balkanlar, Kafkasya, Orta Asya ve Orta Dogu bolgelerinden savaslar ve ekonomik sebeplerle Turk toplumlarinin onemli goc hareketleri olmustur.

Turkiye Cumhuriyeti Donemi[degistir | kaynagi degistir]
Turkiye, resmi adiyla Turkiye Cumhuriyeti, baskenti Ankara olan ve Eski Dunya karalari denilen Avrupa, Asya ve Afrika kitalarinin birbirine en cok yaklastigi noktada bulunan ulkedir. Ulke topraklarinin bir bolumu Anadolu Yarimadasi'nda, bir bolumu ise Balkan Yarimadasi'nin uzantisi olan Trakya'da bulunur.

Turkiye, Osmanli Imparatorlugu'nun I. Dunya Savasi sonunda yenilmesinden sonra, Osmanli Imparatorlugu'nun yerine kurulan ardil devletler icinde tek bagimsiz devlet olarak[80][81] devletin Turk nufus cogunluguna sahip topraklari uzerinde Mustafa Kemal Ataturk onderligindeki halkin buyuk mucadelesi ile kurulmustur. Arnold Joseph Toynbee gibi bazi tarihciler ise Turkiye'nin (baslica ardil olmak bir yana) tek ardil devlet sayilmasi gerektigini savunurlar.[82] 29 Ekim 1923 tarihinde cumhuriyeti ilan eden Turkiye Buyuk Millet Meclisi, Turkiye Cumhuriyeti devletinin kurucu iradesinin sahibidir.

Turklerin yapisi[degistir | kaynagi degistir]

Ataturk; Sofya Atasemiliteri iken, verilen kostumlu baloya yeniceri kiyafeti ile gitmis ve etrafinda derin bir hayranlik uyandirmistir.
1939 tarihinde yayimlanan Yurt Bilgisi ders kitabindan; "Turk irki Brakisefal’dir. Dunya uzerinde buyuk bir tarih ve medeniyet yaratmis ve yasatmis olan Turk irki benligini en ziyade korumus bir millettir. Turkler, tarihten onceki ve sonraki zamanlarda, yayildiklari, goctukleri genis ulkelerde rast geldikleri ve yurtlarina komsu olduklari irklarla karismak mecburiyetinde kalmislardir. Fakat bu karismalar Turk irkinin kendine mahsus benligini, vasfini kaybettirmemistir. Ancak uzun zamanlar cokluk olan irklarin arasina karistiklari vakit -bazi yerlerde- o irklarin icinde adlarini sanlarini ve dillerini unutmuslardir. Turk Milleti bu suretle karistigi irklari yukseltmis ve ilerletmistir. Buyuk Turk irki, kendine mahsus ad ve sanile ve ortaklasa (musterek) dili, kulturu, tarihi, ani (hatira) lariyla, bugunku millet tarifine uygun buyuk bir varliktir."[kaynak belirtilmeli]

Eski Turkler icerisinde en kalabalik boy olan Oguzlarin, buyuk olcude bugunku Azerbaycan ve Anadolu Turklerine benzedigine inanilmaktadir. Genellikle beyaz-bugday tenli, brakisefal (yuvarlak basli), elmacik kemikleri geliskin ama Mongoloid (Sari) irktaki gibi de cikik degil. Goz kapaklarinda ise cekiklige rastlanmaz ve Mongoloid tipte bir cekiklik yoktur.[kaynak belirtilmeli]

"Uzun boylu, uzun beyaz simali, duz veya kemerli ince burunlu, muntazam dudakli ve goz kapaklari cekik degil, badem gozlu bir irk”.[83]

Ziya Gokalp,Turkculugun Esaslari adli eserinde su bilgileri vermistir: Bu milletin yakin zamana kadar kendisine mahsus bir adi yoktu. Tanzimatcilar ona: 'Sen yalniz Osmanlisin. Sakin baska milletlere bakarak sen de milli bir ad isteme! Milli bir ad istedigin dakikada Osmanli Imparatorlugu'nun yikilmasina sebep olursun' demislerdi. Zavalli Turk, vatanimi kaybederim korkusu ile, 'Vallahi Turk degilim. Osmanliliktan baska hicbir ictimai zumreye mensup degilim' demeye mecbur edilmisti.(s.34)[kaynak belirtilmeli]Amerikali Turkolog, Carter V. Findley, Dunya Tarihinde Turkler adli eserinde, bugunku Anadolu Turklerini; Orta Asya steplerinde baslayan ve Ankara'da son bulan bir otobus yolculuguna benzetir. Otobus, Ankara'ya gelene kadar pek cok ara durakta durmus ve bu ara duraklarda yolcularin kimileri inmis ya da bazi yeni yolcular binmis. Bu duraklarda Turkler pek cok kulturel etkilesime girmisler, yeni dinler tanimislar fakat en onemli miraslari olan Turkceyi korumayi basarabilmislerdir. Turkce, Anadolu Turklerinin ve Milleti'nin anlamlandirilmasinda temel etkenlerin basinda gelmektedir. Ikincisi otobus pek cok durakta durmus olsa da Orta Asya'da kurulan medeniyetin getirdigi saglam kulturel birikim ve miras, kimliklerini korumak icin dayanak olmustur.[kaynak belirtilmeli]

Nufus yapisi[degistir | kaynagi degistir]

Turkler'in yasadigi bolgeler.
“Turk” tabiri bugun temelde iki duzeyi belirtir. Ilk kisimda veya dar anlamiyla eski Osmanli Imparatorlugu topraklarinda ve yeni goclerle cesitli kitalarda yasayan Turkler (Turkiye Turkleri, Osmanli Turkleri) belirtilir. Ikinci kisimda veya genis anlamiyla ise dunyadaki butun Turk gruplarini belirtir. Bu ikinci kisim asli olarak Dogu Avrupa, Balkanlar, Turkiye, Orta Dogu, Kafkaslar, Iran, Orta Asya, Sibirya, Dogu Turkistan, Mogolistan bolgesinde yasar.

Burada, “Turkler” tabiri dar anlamiyla ele alinmistir.

Asli unsur[degistir | kaynagi degistir]
Osmanli Imparatorlugu’nun eski topraklarinda yasayan ve Oguz Turkleri merkezinde ortaklasan Turk grubu bugun Balkanlar, Ege Adalari, Turkiye, Kibris Adasi ve Orta Dogu'da yerlesIk bir halk ve asli unsur olarak yasarlar.

Yeni Gocler[degistir | kaynagi degistir]
Turkiye Cumhuriyeti’nin kurulusundan sonra, 20. yuzyilda cesitli sebeplerle basta Avrupa (Bati Avrupa) olmak uzere, Amerika, Avustralya ve Asya kitalarindaki cesitli ulkelere goc eden Turkler vardir.

Avrupa'ya Turkiye’den goc ederek yerlesmis olan Turk gocmen topluluklari genellikle Bati Avrupa kisminda, ozellikle Almanya, Fransa, BirlesIk Krallik, Hollanda, Avusturya, Belcika ve Lihtenstayn'da bulunanlar. Bolgeye ilk goclerinden gunumuze birkac kusak gecmistir. Amerika ve Avustralya'daki Turk gocmenler de yine 20. yuzyildan itibaren bu kitalara goc etmislerdir.

20. yuzyilda baslayan goclerle bircok kitaya goc eden Turkler, Turkiye merkezli bir Turk grubudurlar ve Turkce'nin Anadolu kolunun icinde yer alan cesitli agizlar konusurlar.





Resimlerle

 
Viyana Kuşatması esnasında bir sipahi



Etkin köken ile

 
Makedonya Cumhuriyeti etnik gruplar haritası (2002 yılı)

 
Kosova etnik gruplar haritası
Bugün 11 ziyaretçikişi online oldu
1 2 3 4 5