Ziya Hurşit kimdir ?
Ziya Hursit Bey (1892, Hemsin - 14 Temmuz 1926, Izmir), Turk siyasetci.
Almanya'da egitim gormesinin ardindan, Trabzon delegesi olarak Erzurum Kongresi'ne katildi. Kurtulus Savasi'nda da mucadele eden Ziya Hursit Bey; Turkiye Buyuk Millet Meclisinin I. doneminde Ikinci Grup'ta, Lazistan milletvekili olarak yer aldi. Bir donem Yozgat Istiklal Mahkemesi uyeligi yapti. Meclisin II. doneminde milletvekilligine aday gosterilmedi.
14 Haziran 1926 tarihinde, Cumhurbaskani Mustafa Kemal Pasa'ya Izmir'de yapilmasi planlanan suikastin tetikcileri arasinda yer aldi. Planin gun yuzune cikmasinin ardindan tutuklandi ve Izmir'e gelen Istiklal Mahkemesi tarafindan yargilandi. Idam cezasina carptirilan Ziya Hursit Bey'in cezasi, 14 Temmuz gunu Izmir'de infaz edildi.
1892 yilinda, Rize'nin Hemsin ilcesinde dogdu. Babasi Kadi Hursit Efendi, Ardahan taraflarindan Rize'ye gelen Kurdoglu ailesine mensuptu. Ilk ve orta ogrenimini Trabzon'da alan Ziya Hursit, daha sonralari Almanya'nin Danzig sehrinde gemi insaati ve telsiz ogrenimi gordu. Ogreniminin ardindan Eskisehir Sultanisi'nde Almanca ogretmenligi yapmaya basladi. 21 Temmuz-7 Agustos 1919 tarihleri arasinda duzenlenen Erzurum Kongresi'ne Trabzon delegesi olarak katildi.
Mustafa Kemal Pasa, Erzurum Kongresi'nde tanidigi Ziya Hursit Bey'i Lazistan milletvekili adayi olarak gosterilirken, agabeyi Faik Bey'i de Sivas'a vali olarak atadi. Mecliste divan katipligi yapan Ziya Hursit Bey, Anadolu ve Rumeli Mudafaa-i Hukuk Cemiyetinin muhalefeti konumundaki Ikinci Grup'ta yer aldi. Meclisin II. doneminde ise milletvekilligine aday gosterilmedi.
II. donemde milletvekili olamamasinin ardindan siyasi hayatini sonlandiran Ziya Hursit Bey, agabeyi Faik Bey ve kardesi Fazil Bey'in yardimlariyla, Esad Bey ile birlikte ticarete basladi. Ticarette zarar etmesinin ardindan Faik Bey, anilarinda okul arkadasi Hariciye Mustesari Tevfik Kamil Bey'e Ziya Hursit'i devlete yerlestirmek icin rica ettigini; ancak Basbakan Ismet Pasa'nin bunu reddettigini yazmaktadir. Bir muddet, 17 Kasim 1924'te kurulmus olan Terakkiperver Cumhuriyet Firkasi'nin Karadeniz yoresinde teskilatlanmasi icin ugrastiysa da parti 5 Haziran 1925'te kapatildi.
16 Haziran 1926 tarihinde Izmir'de Mustafa Kemal Pasa'ya karsi suikast hazirligi yapmakta oldugu gerekcesiyle tutuklandi. Yapilan suclamaya gore Ziya Hursit'le birlikte hareket eden "Gurcu" Yusuf, "Laz" Ismail ve "Copur" Hilmi; Kemeralti karakolu onunde Mustafa Kemal Pasa'ya ates edeceklerdi. Ziya Hursit ve arkadaslari kargasadan yararlanarak Yemis carsisinda bekleyen bir arabayla "Giritli" Sevki'nin rihtimda bekleyen motoruna binip Sakiz Adasi'na kacacaklardi. Fakat son anda "Giritli" Sevki'nin pismanlik duyarak suikastcilari ihbar etmesi sonucu Ziya Hursit ve arkadaslari yakalandilar. Izmir'de Istiklal Mahkemesi yapilan durusmalar sonucunda Ziya Hursit, idam cezasi alan on bes (ikisi giyabinda) kisi arasinda yer aldi. 14 Temmuz 1926'da Izmir'de asilarak infaz edildi.
Ziya Hursit Bey'in ismi Sukru Bey ile birlikte, kendileriyle ayni donemde milletvekilligi yapan Riza Nur'un yazdigi bir siirde gecer. Bu siirde adi gecen kisiler, hurriyet kahramani ve sehitler seviyesine yukseltilmektedir:
Sonuncu Sukru, Ziya Hursid'dir.
Millet yolunda olen sehiddir.
Kahramanligini soylet isittir!
Savur bombayi, adin soylensin!
Ziya Hursit Bey'in kardesi Faik Gunday'in torunu Hakan Gunday'in 2009 yilinda yayimlanan Ziyan adli romaninin ana karakterlerinden birisi olarak yer aldi.
